O co chodziło w sprawie?
Źródłem sprawy jest postepowanie prowadzone przez portugalski urząd ds. konkurencji, który w trakcie przeszukania zabezpieczył korespondencję kilku spółek, co w ich ocenie mogło naruszać prawo konkurencji i prawo do prywatności (ochronę danych osobowych). Sprawa trafiła do portugalskiego Trybunału Konstytucyjnego, a następnie do TSUE.
Nowa opinia rzecznik generalnej jest już drugą opinią w tej sprawie. W wcześniejszej (z czerwca 2024 r.) rzecznik podkreśliła, że choć korespondencja wewnątrzfirmowa jest chroniona na mocy art. 7 Karty Praw Podstawowych (prawa do prywatności) to jednak może być skontrolowana i zajęta przez organy ochrony konkurencji bez uprzedniej zgody sądu lub niezależnego organu administracji, pod warunkiem, że istnieją skuteczne gwarancje przeciw nadużyciom i nie utrudnia to egzekwowania prawa unijnego.
W międzyczasie TSUE rozpatrywał inną sprawę związaną ze zbieraniem dowodów w ramach postępowania karnego (C‑548/21), w której stwierdził, że przepisy Karty Praw Podstawowych UE nie stoją na przeszkodzie przepisom krajowym zezwalającym na dostęp do danych przechowywanych w telefonie komórkowym, pod warunkiem że między innymi dostęp ten podlega uprzedniej kontroli przez sędziego lub niezależny organ administracyjny (z wyjątkiem przypadków pilnych).
W nowej opinii Rzecznik Generalna TSUE wyjaśniła, że artykuły 7 i 8 Karty UE dopuszczają przejmowanie przez krajowy organ ochrony konkurencji e-maili firmowych bez uprzedniej zgody sądu, o ile istnieją ścisłe ramy prawne i skuteczne zabezpieczenia przed nadużyciami i arbitralnością ze strony organów antymonopolowych, przede wszystkim poprzez następczą kontrolę sądową. Rzecznik podkreśliła różnicę między sprawą dotyczącą postępowania karnego, a sprawą dotyczącą postępowań antymonopolowych.
Co z tego wynika?
W ubiegłym roku Prezes UOKiK przeszukał 51 przedsiębiorców, co świadczy o tym, że jest to dla organu atrakcyjny środek pozyskiwania materiału dowodowego. Opinia rzecznik generalnej nie kończy postępowania przed TSUE, ponieważ wyrok w tej sprawie powinien wydać sąd. Można jednak spodziewać się, że sędziowie przychylą się do stanowiska rzecznik.
Pogląd rzecznik generalnej dopuszcza praktykę stosowaną np. przez prezesa UOKiK polegającą na tym, że w trakcie kontroli i przeszukań ochrona danych osobowych czy tajemnicy przedsiębiorstwa nie wyłącza możliwości kontrolowania korespondencji przez pracowników urzędu.
Co ważne, przedsiębiorcy kontrolowanemu przysługuje prawo do składania sprzeciwów na czynności kontrolujących oraz zażalenie na zgodę sądu do przeprowadzenia przeszukania. Jednakże praktyka pokazuje, że sądy bardzo rzadko przychylają się do stanowiska przedsiębiorców w tym zakresie.
Stanowisko TSUE potwierdza dość szerokie kompetencje prezesa UOKiK w zakresie kontroli i przeszukań, dlatego warto przed ewentualną wizytą urzędników przygotować się na takie czynności.
Źródło: https://curia.europa.eu/juris/documents.jsf?num=C-258/23