To trzecia część omówienia tegorocznego sprawozdania z działalności UOKiK za rok 2020. W poprzednich tekstach omawialiśmy działania UOKiK w ubiegłym roku. Znajdziesz je pod linkami:
część II
Tym razem czas przyjrzeć się celom, które wyznaczył sobie Urząd na 2021 r.
Zgodnie z informacją, którą znajdziemy na ostatnich stronach sprawozdania, w swoich planach na 2021 rok Prezes UOKiK akcentuje trzy obszary:
- legislacja
- edukacja
- ochrona konsumentów na rynku finansowym
W dalszej części tekstu zastanowimy się jak wygląda realizacja planów Urzędu po 8 miesiącach i czego jeszcze możemy się spodziewać w końcówce roku.
Legislacja
W 2021 roku pakiet ustaw, które znajdują się w orbicie zainteresowania UOKiK czeka szereg zmian. Oprócz ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, szykują się zmiany między innymi w ustawie o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczym, ustawie o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych oraz ustawie o prawach konsumenta. Jeszcze przed wakacjami prezydent podpisał ustawę o ochronie praw nabywcy lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego oraz Deweloperskim Funduszu Gwarancyjnym, która była ważną inicjatywą Prezesa UOKiK.
Dyrektywa ECN+
Pod hasłem „ECN+” kryje się unijna dyrektywa, która ma ujednolicić kompetencje krajowych organów ochrony konkurencji. Część założeń dyrektywy jest już obecna w polskim prawie od wielu lat. Jednocześnie planowana nowelizacja przewiduje dalsze wzmocnienie uprawnień Prezesa UOKiK. Przykładowo, Prezes UOKiK będzie mógł wezwać „każdego” do udzielenia informacji i przekazania dokumentów, pod groźbą wysokiej kary pieniężnej. Do tej pory, takie wezwania można było kierować jedynie do „przedsiębiorców”. To istotna zmiana, bo do kręgu potencjalnych adresatów wezwania z UOKiK dochodzą na przykład pracownicy lub byli pracownicy firmy, która znajduje się pod lupą Urzędu.
Polska powinna była wdrożyć dyrektywę ECN+ w całości do 4 lutego 2021 r. Obecnie trwają prace nad projektem ustawy na poziomie rządu. Czekamy na przyjęcie projektu przez Radę Ministrów i skierowanie go do Sejmu.
Rozporządzenie CPC
Obecnie trwają prace legislacyjne nad dostosowaniem przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów do tzw. rozporządzenia CPC. Celem tych przepisów jest rozszerzenie uprawnień organu w zakresie ochrony konsumentów między innymi w przestrzeni cyfrowej. Nowelizacja pozwoli Prezesowi UOKiK blokować treści internetowe, które mogą naruszać zbiorowe interesy konsumentów. Oprócz tego urzędnicy będą mogli robić u przedsiębiorców zakupy bez podawania tożsamości (tzw. mystery shopper)
Obecnie trwają prace nad projektem ustawy na poziomie rządu. Czekamy na przyjęcie projektu przez Radę Ministrów i skierowanie go do Sejmu.
Przewaga kontraktowa
Interwencje na rynku rolno-spożywczym były bardzo ważną częścią polityki Prezesa UOKiK w 2020 r. W 2021 r. ustawę o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczym czeka istotna przebudowa. Wszystko to za sprawą unijnej dyrektywy 2019/633, którą państwa członkowskie powinny wdrożyć do 1 maja 2021 r.
Nowa ustawa znacznie bardziej szczegółowo reguluje jakie zachowania przedsiębiorców stanowią nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej. Przykładowo nie będzie można stosować nieuzgodnionych wcześniej rabatów retroaktywnych.
Na początku sierpnia projekt ustawy trafił do Sejmu. Projekt zakłada wejście w życie przepisów od 1 listopada 2021 r. Jednocześnie do wszystkich umów zawartych przed wejściem w życie nowej ustawy, stosuje się przepisy dotychczasowe – jednak najpóźniej do 30 kwietnia 2022 r.
Zatory płatnicze
W 2020 roku weszły w życie przepisy, na podstawie których Prezes UOKiK może karać firmy, które nie płacą swoich faktur w terminie. Po roku ich obowiązywania UOKiK ma na koncie ponad 100 postępowań w sprawach tzw. zatorów płatniczych. Organ wydał już kilkanaście pierwszych decyzji w tych sprawach. Dotychczasowe doświadczenia Urzędu związane ze stosowaniem „przepisów zatorowych” nie są pozytywne. Prezes UOKiK w swoich komunikatach prasowych oraz z wypowiedziach do mediów zwraca uwagę, że postępowania są długie i skomplikowane, a kary za opóźnienia w płatnościach zbyt niskie, żeby zdyscyplinować niesolidnych dłużników.
W związku z tym w lutym tego roku UOKiK zapowiedział, że będzie we współpracy z Ministerstwem Finansów i Ministerstwem Rozwoju, Pracy i Technologii opracuje propozycje nowelizacji ustawy. Żaden projekt nie został jeszcze opublikowany.
W sprawozdaniu za 2020 rok znajdziemy krótką informacje o planach Urzędu na ten rok. Dużo miejsca poświęcone jest działaniom legislacyjnym, zwłaszcza, że w tym roku upływa termin na wdrożenie kilku ważnych aktów prawa UE.
Nowa ustawa deweloperska
Jednym z projektów UOKiK na 2021 r. było doprowadzenie do uchwalenia ustawy regulującej rynek deweloperski. Nowe przepisy zakładają utworzenie Deweloperskiego Funduszu Gwarancyjnego. Będzie on zabezpieczał klientów na wypadek bankructwa dewelopera lub banku kredytującego zakup mieszkania czy domu.
Ustawa bardzo sprawnie przeszła ścieżkę legislacyjną. Nowe przepisy wejdą w życie 1 lipca 2022r.
Ochrona konsumentów na rynku finansowym
Prezes UOKiK wywiązał się z zapowiedzi i w 2021 roku intensywnie działa na rzecz ochrony konsumentów na rynku finansowym. Już w pierwszych dniach stycznia Urząd informował o ukaraniu firm z sektora finansowego. Oprócz tego Prezes UOKiK ukarał już dwie firmy pożyczkowe, uznał klauzule spreadowe banku BPH za niedozwolone. Organ kontynuuje też zwalczanie systemów promocyjnych typu piramida. W marcu postawił zarzuty kolejnym przedsiębiorcom, których podejrzewa o namawianie konsumentów do inwestowania w te niedozwolone przedsięwzięcia. W maju UOKiK zobowiązał mBank do zwrotu klientom opłat za wypowiedzenie umowy o kredyt odnawialny. Oprócz decyzji w sprawach, które się toczyły UOKiK w 2021 wszczął też kilka nowych postępowań dotyczących ochrony konsumenta na rynku finansowym. W połowie sierpnia Urząd informował, że przygląda się praktykom jednego z najbardziej znanych fintechów – PayPal. UOKiK sprawdza, czy PayPal nie zmienił swojego regulaminu z naruszeniem prawa.
Co jeszcze szykuje UOKiK na 2021 rok?
Ciekawym, a zarazem dość nietypowym źródłem informacji na temat planów UOKiK na przyszłe miesiące może być dokument zatytułowany „Plan postępowań o udzielenie zamówień na rok 2021”. Innymi słowy to lista zamówień publicznych, które chce udzielić Urząd. Przykładowo, plan zakłada rozpisanie przez UOKiK przetargu na dostawę oprogramowania do informatyki śledczej. Z kolei na IV kwartał tego roku planowane jest zamówienie „narzędzia AI”. Prezes UOKiK w wypowiedziach prasowych akcentował potrzebę wykorzystywania najnowszych narzędzi informatycznych do wykrywania naruszeń reguł konkurencji. Wygląda na to że przechodzi „od słów do czynów”.
Miłośników zielonej energii może z kolei ucieszyć planowany montaż instalacji fotowoltaicznej na dachu siedziby Urzędu 😉
Podsumowanie
Po bardzo intensywnym 2020 r. UOKiK nie zwalnia tempa. Osiągnięcia pierwszych miesięcy tego roku dowodzą, że Urząd konsekwentnie realizuje wyznaczone cele w zakresie ochrony konkurencji i konsumentów. Z kolei aktywność Prezesa UOKiK w obszarze legislacji pokazuje, że Urząd jest gotowy do współpracy ze stroną rządową w celu sprawnego uchwalenia przepisów, które pozwolą skutecznie realizować politykę UOKIK.