Od 2020 roku przepisy ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (dalej „ustawa) przewidują kary pieniężne dla firm tworzących zatory płatnicze. Kompetencje do prowadzenia postępowań w sprawie nadmiernego opóźniania się z płatnościami posiada Prezes UOKiK.
W komunikacie z 3 października 2023 r. UOKiK podsumował swoje dotychczasowe działania w zakresie zwalczania zatorów płatniczych. Od początku roku organ wydał 50 decyzji kończących postępowania, a łączna wysokość kar nałożonych na przedsiębiorców przekroczyła 50 mln złotych, z czego najwyższa kara to ponad 7 mln zł. Co istotne, większość spraw zakończonych decyzjami wydanymi w tym roku rozpoczęła się jeszcze w 2020 r., kiedy obowiązywały inne przepisy niż dziś (wówczas prezes UOKiK wszczął aż 100 postępowań). Istotniejszym wątkiem niedawnego komunikatu UOKiK jest jednak podsumowanie tzw. miękkich interwencji organu. Od początku roku prezes UOKiK zwrócił się w tym trybie do ponad 100 przedsiębiorców, sygnalizując problemy z dyscypliną płatniczą. Po dość długiej przerwie (półtora roku) prezes UOKiK w listopadzie 2023 roku wszczął 10 nowych postępowań w sprawie nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych w różnych gałęziach gospodarki.
Czym jest wystąpienie miękkie i jak na nie zareagować
Wystąpienie miękkie to nic innego jak pismo od UOKiK, w którym organ sygnalizuje przedsiębiorcy dostrzeżone wątpliwości, co do praktyk płatniczych w transakcjach handlowych. Odpowiedź na pismo nie jest obowiązkowa. Jej brak nie wiąże się z żadnymi bezpośrednimi konsekwencjami. Możliwość kierowania do przedsiębiorców wystąpień z sprawach z zakresu przeciwdziałania nadmiernemu opóźnianiu się ze spełnieniem świadczeń pieniężnych wynika z art. 13ca ustawy, który wszedł w życie 8 grudnia 2022 r.
Przedsiębiorcy, w miarę możliwości powinni dążyć do współpracy z UOKiK na etapie interwencji miękkiej. Wyjaśnienie sprawy bez wszczynania postępowania angażuje znacznie mniej zasobów po stronie przedsiębiorcy i może pozwolić uniknąć dotkliwych kar pieniężnych. Analiza pisma z UOKiK i przygotowanie danych do odpowiedzi to zadanie przede wszystkim dla osób odpowiedzialnych za finanse i księgowość firmy po stronie zobowiązań, przy wsparciu pracowników merytorycznych (np. działu zakupów). Zagadnienia opóźnień w płatnościach są związane z transakcjami, w których przedsiębiorca występuje jako dłużnik. W zależności od sektora w jakim funkcjonuje firma będą to między innymi zakupy środków produkcji, towaru do odsprzedaży czy usług od podwykonawców. Ustalenie poziomu zaległości to zadanie dla księgowości, natomiast ustalenie ich przyczyn często wymaga wsparcia ze strony biznesu. Dla sprawnego przygotowania odpowiedzi istotne są również dobrze funkcjonujące systemy informatyczne do obsługi zamówień i finansów przedsiębiorstwa. Firmy korzystające z outsourcingu w zakresie księgowości powinny zadbać o sprawne przekazanie niezbędnych danych przez zewnętrznego dostawcę usług na wypadek interwencji organu.
Gdy działania miękkie to za mało
Prezes UOKiK jest uprawniony do wszczęcia postępowania antyzatorowego wobec przedsiębiorcy, który wygenerował zaległości płatnicze w wysokości co najmniej 2 milionów złotych i stan ten utrzymuje się przez 3 kolejne miesiące. Do ustalenia wielkości zatoru płatniczego bierze się sumę świadczeń pieniężnych niespełnionych lub spełnionych po terminie, przy czym termin zapłaty musi przypadać nie później niż 2 lata przed dniem wszczęcia postepowania. Ustawa obejmuje transakcje handlowe z kontrahentami w obrębie Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Szwajcarii. Ponadto prezes UOKiK pomija opóźnienia w transakcjach w ramach grupy kapitałowej. To istotna zmiana względem poprzedniej wersji ustawy, która nie zawierała tego typu wyłączenia.
Z tej regulacji wynikają dwie istotne kwestie. Po pierwsze, nawet kilkudniowe opóźnienia w płatnościach, mogą spowodować, że prezes UOKiK będzie miał prawo interweniować wobec przedsiębiorcy. Po drugie, dla ustalenia czy doszło do przekroczenia progu 2 mln złotych znaczenie ma wartość brutto niezapłaconej faktury, a nie kwota odsetek z tytułu opóźnienia w płatności tej kwoty.
Autor tekstu – mec. Jakub Sadurski