czyli kilka słów o zmianach w ustawie o przewadze kontraktowej.
Wstęp
Do 1 maja 2021 roku państwa członkowskie UE mają przyjąć i opublikować przepisy wdrażające Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/633 w sprawie nieuczciwych praktyk handlowych[1]. Od tej daty Polska planuje również stosować znowelizowaną ustawę.
Przepisy dyrektywy są pokłosiem relacji panujących na ogólnoeuropejskim rynku produktów rolno-spożywczych. Zdaniem UE ten obszar jest tak ukształtowany, że w łańcuchu dostaw często występują znaczne różnice między sieciami handlowymi i dostawcami żywności. Implementacja dyrektywy do porządku prawnego państw członkowskich ma na celu ich zniwelowanie.
Nowe zasady w relacjach sieć handlowa – dostawcy mają być stosowane do umów, zawieranych od 1 maja 2021 roku. Natomiast, jeżeli umowa między dostawcą a siecią handlową została zawarta przed tą datą, przedsiębiorcy nie „uciekną” od jej przepisów. Ustawodawca wskazał, że wtedy ustawę należy stosować od 1 maja 2022 roku.
Nowelizacja
Aktualnie obowiązująca ustawa o przewadze kontraktowej[2] wskazuje na 4 przykłady nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej:
a) nieuzasadnione rozwiązanie umowy lub grożenie jej rozwiązaniem,
b) tylko jedna strona może rozwiązać/wypowiedzieć/odstąpić od umowy,
c) jedna ze stron umowy musi spełnić świadczenie niemające związku z umową,
d) jedna ze stron w nieuzasadniony sposób wydłuża terminy zapłaty.
Projekt nowelizacji ustawy o przewadze kontraktowej znacznie rozszerza katalog takich przykładów. Od 1 maja lista będzie zawierać ich aż 17 (15 narzuconych przez Unię i dwa dodatkowe, dodane przez Prezesa UOKiK). Co warte uwagi, lista ta jest przykładowa, czyli inne zachowania również mogą zostać uznane za zakazane.
Projektowane zmiany ustawy odnoszą się m.in. do: terminów płatności; anulowania zamówień; jednostronnych zmian warunków umowy; retrorabatów; żądania opłat niezwiązanych ze sprzedażą produktów; żądania opłat za pogorszenie się stanu produktów lub ich utraty, jeżeli doszło do tego w obiektach nabywcy; podejmowania działań odwetowych; zwrotu niesprzedanych produktów; pobierania opłat za promocję produktów; pokrywania kosztów wydawania gazetek przez sieci; żądania od dostawców stosowania obniżek cen, aby przeprowadzić akcję promocyjną dla swoich klientów; żądania zapłaty za reklamowanie produktów; czy żądania opłat za wyłożenie na półki towaru zakupionego od dostawcy.
Część z tych praktyk (obecnie stosowanych w obrocie) po 1 maja będzie bezwzględnie zakazana (tzw. praktyki czarne), a część dozwolona – ale pod pewnymi warunkami (tzw. praktyki szare). Aby dana praktyka została uznana za dozwoloną, w umowie pomiędzy dostawcą a odbiorcą (np. siecią handlową) strony będą musiały wprost wskazać na daną praktykę. Dodatkowo strony będą musiały zaznaczyć, że jej stosowanie nie będzie uznane za nieuczciwe wykorzystanie przewagi kontraktowej.
Rola Prezesa UOKiK
W Urzędzie Ochrony Konkurencji i Konsumentów zostanie powołany odrębny departament, który będzie czuwał nad przestrzeganiem przepisów ustawy o przewadze kontraktowej. Swój udział będzie miała również Inspekcja Handlowa, która na zlecenie Prezesa Urzędu będzie mogła prowadzić kontrolę lub realizować inne działania.
Na niepokornych przedsiębiorców (nawet tych działających nieumyślnie) Prezes UOKiK będzie mógł nałożyć kary pieniężne w wysokości do 3% obrotu osiągniętego w roku poprzedzającym rok, w którym wszczęto postępowanie.
Podsumowanie
Nowelizacja ustawy o przewadze kontraktowej wyrzuca do kosza panujące od lat zasady i na ich miejsce wprowadza nowe. Cztery dotychczas stosowane przykładowe praktyki zostaną zastąpione siedemnastoma – do tego jeszcze bardziej sformalizowanymi. Pytanie, czy takie kazuistyczne wskazanie przykładów nie będzie wylaniem dziecka razem z kąpielą? Do tej pory Prezes UOKiK i sądy interpretowali przesłanki samodzielnie. Nagle, wdrażając przepisy unijnej dyrektywy, do ustalonego porządku prawnego wejdzie mnóstwo zakazów, co de facto może przełożyć się na konieczność zawierania umów net-net.
Może zdarzyć się, że w umowach zawartych między dostawcą a odbiorcą znajdują się postanowienia, które po nowelizacji będą stanowiły nieuczciwe wykorzystanie przewagi kontraktowej. Niezbędne jest gruntowne przejrzenie umów i tam gdzie znajdują się klauzule szare dopisanie właściwych oświadczeń stron, natomiast klauzule czarne należy bezwzględnie wykreślić.
Nie mniej jednak, do 5 marca br. Ministerstwo Rolnictwa prowadzi uzgodnienia i przyjmuje uwagi[3] do ustawy. W związku z tym warto prześledzić jej treść, zestawić z postanowieniami ze swoich umów i zgłosić Ministerstwu propozycje zmian i uwagi. Następnie nie pozostaje nic innego jak czekać na ich ewentualne uwzględnienie i należy przygotowywać się do nowej rzeczywistości, która nadejdzie 1 maja 2021 roku, a następnie 1 maja 2022 roku.
Autorką artykułu jest r. pr. Dagmara Dłużewska.
[1] Pełna nazwa Dyrektywy to: Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/633 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie nieuczciwych praktyk handlowych w relacjach między przedsiębiorcami w łańcuchu dostaw produktów rolnych i spożywczych (Dz.Urz.UE.L 2019 Nr 111, str. 59).
[2] Ustawa z dnia 15 grudnia 2016 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1213).
[3] https://legislacja.rcl.gov.pl/docs//2/12343513/12764983/12764985/dokument489800.pdf
Dowiedz się więcej:
- Prezes UOKiK opublikował nowe Wyjaśnienia
- Podcast „M&A^2, czyli Mirek i Asia o mergerach i antymonopolu”
- Nowe obowiązki raportowania wynikające z Rozporządzenia EUDR
- Zmiany w regulaminach skierowanych do konsumentów – Nextbike z karą ponad 791 tys. zł
- MrBeast – Przegrana batalia prawna przez youtubera