Popularność druku 3D stale rośnie. Jest wykorzystywany w wielu branżach, już nie tylko do budowy maszyn, ale również w technologii medycznej, energii, transporcie, a nawet przemyśle spożywczym. Jak wynika z badania przeprowadzonego w tym roku przez Europejski Urząd Patentowy liczba zgłoszeń patentowych związanych z drukiem 3D znacznie wzrasta (średni roczny wzrost na poziomie 36% w latach 2015-2018)[1].
Czym właściwie jest druk 3D?
Druk 3D jest procesem tworzenia trójwymiarowych struktur przy użyciu różnorodnych materiałów takich jak plastik, guma, cząsteczki cieczy czy metal. Obiekt fizyczny jest „drukowany” na podstawie modelu cyfrowego, przy pomocy systemów komputerowych służących do projektowania i modelowania (tzw. pliki CAD). Pliki CAD mogą być tworzone na wiele różnych sposobów, na przykład poprzez skanowanie obiektu lub poprzez samodzielne zaprojektowanie pliku.
Postać trójwymiarowa pod ochroną
Postać trójwymiarowa jest już chroniona w prawie własności intelektualnej. Najlepszym tego przykładem są przestrzenne znaki towarowe i trójwymiarowe wzory przemysłowe:
Znak towarowy, numer zgłoszenia 3755/2011, właściciel: The Coca-Cola Company
Znak towarowy, numer zgłoszenia 305326619, właściciel: August Storck KG
Wzór przemysłowy, numer zgłoszenia 000490669, właściciel: SAMSUNG ELECTRONICS CO., LTD.
Jak ochronić druk 3D?
1. Patenty
Patenty są udzielane na wynalazki, które są nowe, posiadają poziom wynalazczy i nadają się do przemysłowego stosowania. Ochrona patentowa w druku 3D może dotyczyć np. materiałów używanych do drukowania i procesów stosowanych przy drukowaniu obiektów 3D. Patent na wynalazek dotyczący sposobu wytwarzania obejmuje także wytwory uzyskane bezpośrednio tym sposobem. To znaczy, że ochroną mogą być objęte także wydrukowane przedmioty. Patenty chronione są jedynie przez 20 lat i taką ochronę można uzyskać jednorazowo.
2. Wzór przemysłowy
Wzór przemysłowy pozwala na zastrzeżenie zewnętrznej postaci (wyglądu) określonego wytworu. Ochroną można objąć nie tylko wygląd drukarki 3D, ale również wygląd produktów wydrukowanych. Należy jednak pamiętać, że w przypadku wzorów przemysłowych ochronie podlega tylko zewnętrzna postać, a nie np. wnętrze maszyny do drukowania, czy jej mechanizmy. Dodatkowo, wzór musi być nowy i mieć indywidualny charakter (musi dostatecznie różnić się od tego co jest na rynku). W przeciwnym razie będzie można go z łatwością unieważnić.
3. Prawo autorskie
Z kolei ochrona prawnoautorska w druku 3D dotyczy w szczególności plików CAD oraz wytworów wydrukowanych. Naruszenie majątkowych praw autorskich może polegać na ich wykorzystaniu w celach komercyjnych bez zgody uprawnionego i bez zapłaty stosownego wynagrodzenia.
W niektórych przypadkach możemy korzystać z cudzych utworów (już rozpowszechnionych i chronionych). Jest to tzw. dozwolony użytek, czyli korzystanie z utworu na własne potrzebny, z wyłączeniem czerpania z utworu jakichkolwiek zysków. Możemy więc wydrukować śrubę do własnego samochodu bądź stojak na długopisy.
Problem pojawia się jednak, gdy chcemy wydrukować produkt markowy, taki jak np. buty NIKE. Czy twórca tych butów powinien otrzymać wynagrodzenie za to, że ktoś wydrukował obuwie identyczne z jego projektem, skoro ten będzie wykorzystywał je na użytek własny? Co jeżeli młodzież zacznie masowo drukować obuwie, ubrania, biżuterię „na własny użytek”, zamiast kupować u źródła? To tylko jeden z wielu problemów, który wymaga uregulowania w prawie własności intelektualnej.
Kto ma prawo do wydrukowanego wytworu?
Trudności interpretacyjne sprawia również określenie komu powinny przysługiwać prawa do wydrukowanego przedmiotu. Wśród najczęściej proponowanych podmiotów pojawiają się twórcy oprogramowania oraz jego dostawcy, producenci drukarek 3D, osoby, które drukują dany wytwór, a nawet dostawcy surowców, niezbędnych do wydrukowania określonego towaru. Technologia 3D z pewnością wymusi zmiany legislacyjne, ponieważ druk 3D staje się co raz bardziej popularny i zaczyna docierać do wielu branż.
[1] https://www.epo.org/news-events/news/2020/20200721_de.html
Autorką artykułu jest Kaja Seń.
Dowiedz się więcej:
- Podcast „M&A^2, czyli Mirek i Asia o mergerach i antymonopolu”
- Nowe obowiązki raportowania wynikające z Rozporządzenia EUDR
- Zmiany w regulaminach skierowanych do konsumentów – Nextbike z karą ponad 791 tys. zł
- MrBeast – Przegrana batalia prawna przez youtubera
- Zatory płatnicze – wracają twarde interwencje Prezesa UOKiK