Na początku listopada Prezes UOKiK opublikował Raport na temat opłat okołosprzedażowych (dalej: „Raport”) stosowanych przez sieci handlowe w relacjach z dostawami produktów rolno-spożywczych[1]. Jest to kolejna odsłona batalii polskiego organu antymonopolowego z sieciami handlowymi w Polsce.
W najnowszym dokumencie Prezes UOKiK podsumowuje dotychczasowe badania rynku oraz wskazuje, które – jego zdaniem – opłaty mogą stanowić nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej. Jest to pierwszy Raport w zakresie przewagi kontraktowej opublikowany przez Prezesa UOKiK, od czasu nowelizacji ustawy o przewadze kontraktowej (dalej: „Ustawa”).[2]
Nowy-stary podział usług
Na podstawie analizy rynku opłat okołosprzedażowych, Prezes UOKiK podzielił usługi świadczone przez sieci handlowe na:
Usługi marketingowe:
– bilborady,
– gazetki,
– ekspozycję towarów,
– tworzenie planogramów
i wiele więcej;
Usługi logistyczne:
– dostarczanie towarów do magazynów centralnych sieci handlowych oraz z magazynów centralnych do sklepów;
– utylizację towarów;
Usługi informatyczne:
– przekazywanie dokumentów za pośrednictwem systemu elektronicznej wymiany danych;
– udostępnianie danych sprzedażowych odnoszących się do produktów dostawców;
Usługi badania i audytu (realizowane na rzecz dostawców marek własnych).
Zaskoczeniem jest na pewno przypisanie utylizacji towarów do usług logistycznych. Do tej pory kwestie związane z pozbyciem się przeterminowanych produktów, raczej były traktowane jako oddzielna usługa świadczona na rzecz dostawców produktów rolno-spożywczych.
Kiedy opłata okołosprzedażowa jest zgodna z prawem?
Obowiązujące przepisy dzielą praktyki na tzw.:
- praktyki czarne – bezwzględnie zakazane;
- praktyki szare – dozwolone pod pewnymi warunkami;
- praktyki „pozostałe”[3].
Najwięcej kontrowersji wzbudzają praktyki „pozostałe”. Obecne brzmienie Ustawy wskazuje na katalog otwarty praktyk (usług), których można się dopuścić względem dostawców produktów rolno-spożywczych. I to właśnie te praktyki należy uznać za „pozostałe”.
Oznacza to, że jeśli jakieś działanie, nie zostało w Ustawie wprost wymienione jako zakazane lub dozwolone pod pewnymi warunkami, to w dalszym ciągu może zostać zakwalifikowane jako sprzeczne z prawem. W takim wypadku Prezes UOKiK dokona oceny praktyki pod kątem sprzeczności z dobrymi obyczajami oraz czy zagraża ono istotnemu interesowi dostawcy albo go narusza[4].
W praktyce, Prezes UOKiK może próbować kwestionować każde działanie sieci handlowej względem dostawcy, które jego zdaniem nie powinno mieć miejsca.
Logistyka i systemy informatyczne na celowniku
W raporcie Prezes UOKiK wypowiada się bardzo negatywnie na temat:
- usług logistycznych;
- pobierania opłat za przekazywanie dokumentów za pośrednictwem systemu elektronicznego.
Prezes UOKiK zdecydowanie krytykuje ww. usługi. Co ciekawe – poza wszechobecną w raporcie ogólną krytyką – organ nie przedstawił żadnych merytorycznych argumentów, które świadczyły by o tym, że ww. usługi są niezgodne z prawem.
Krytyka organu sprowadza się zasadniczo do jednego stwierdzenia: sieci handlowe nie powinny pobierać za logistykę i elektroniczne przekazywanie dokumentów opłat, gdyż są to czynności niezbędne do funkcjonowania przedsiębiorcy i sieci handlowe same powinny je opłacać. W najgorszym wypadku (ale i tu nie pewności, czy zdaniem Prezesa UOKiK jest to legalne) sieci nie powinny zarabiać na ww. usługach.
Podsumowując, z Raportu wynika, że według Prezesa UOKiK logistyka i elektroniczne przekazywanie dokumentów mogą być (są?) sprzeczne z dobrymi obyczajami oraz zagrażają albo naruszają istotny interes dostawców produktów rolno-spożywczych.
Cel publikacji Raportu o opłatach okołosprzedażowych
Z jednej strony od momentu wejścia w życie nowelizacji Ustawy w listopadzie 2021 r., Prezes UOKiK zapowiadał, że da przedsiębiorcom czas na dostosowanie się do nowych reguł. Publikacja i wystąpienia publiczne Prezesa jasno wskazują, że taryfa ulgowa się skończyła – czas na dostosowanie procedur i usług świadczonych przez sieci handlowe minął – Prezes UOKiK „mówi sprawdzam”.
Z drugiej strony Prezes UOKiK zdaje sobie sprawę, że udowodnić sprzeczność z przepisami prawa pobierania opłat okołosprzedażowych jest bardzo trudny. W związku z tym organ próbuje wpłynąć na sieci handlowe publikując Raport, w którym krytykuje poszczególne usługi.
Organ zapewne liczy, że przedsiębiorca, któremu będzie grozić kara do 3% obrotu, uzna, że nie warto toczyć długotrwałych sporów i ustąpi – zaprzestanie np. pobierania opłat za dowóz towarów do sklepów.
Czy rzeczywiście tak się stanie? Mając na uwadze mnogość postępowań przeciwko sieciom handlowym – już wkrótce się przekonamy.
Autorem artykułu jest Konrad Biskup.
[1] Raport jest dostępny na stronie: https://uokik.gov.pl/download.php?plik=26771
[2] Zob. Ustawa z dnia 17 listopada 2021 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi (Dz.U. 2021 poz. 2262 ze zm.)
[3] Praktyki pozostałe to wszystkie praktyki, które są sprzeczne z dobrymi obyczajami i zagrażają lub naruszają istotny interes dostawcy.
[4] W kwestii sprzeczności z dobrymi obyczajami oraz naruszenia interesu dostawcy, Prezes UOKiK zwraca uwagę na obecny dorobek orzeczniczy w sprawie opłat półkowych.
Przeczytaj inne nasze artykuły:
- Podcast „M&A^2, czyli Mirek i Asia o mergerach i antymonopolu”
- Nowe obowiązki raportowania wynikające z Rozporządzenia EUDR
- Zmiany w regulaminach skierowanych do konsumentów – Nextbike z karą ponad 791 tys. zł
- MrBeast – Przegrana batalia prawna przez youtubera
- Zatory płatnicze – wracają twarde interwencje Prezesa UOKiK