Instytucje unijne pracują nad projektem dyrektywy w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju („dyrektywa CSR”). Mimo, że prace znajdują się dopiero na bardzo wczesnym etapie, chcielibyśmy po krótce przybliżyć Państwu podstawowe założenia projekt.
Projekt dyrektywy dotyczy etyki prowadzenia biznesu. Jego celem jest zagwarantowanie, aby wszyscy duzi przedsiębiorcy, którzy prowadzą działalność na rynku europejskim, dochowali należytej staranności co do ochrony praw człowieka oraz ochrony środowiska naturalnego.
Jakich przedsiębiorców będą dotyczyły nowe przepisy?
Do branż o dużym wpływie na zrównoważony rozwój należą branże:
- produkcji oraz sprzedaży hurtowej wyrobów tekstylnych, odzieży i obuwia;
- rolnictwa, leśnictwa i rybołówstwa;
- produkcji artykułów spożywczych;
- sprzedaży hurtowej płodów rolnych, żywych zwierząt, drewna, żywności i napojów;
- wydobycia surowców mineralnych (m.in. ropy, gazu ziemnego, węgla);
- handlu hurtowego surowcami oraz podstawowymi i pośrednimi produktami mineralnymi (np. materiałami budowlanymi, paliwami czy chemikaliami).
Przedsiębiorcy, których będą dotyczyły przepisy dyrektywy CSR, nazywamy w dalszej części artykułu „dużymi przedsiębiorcami”.
Czym jest „należyta staranność”?
Po wdrożeniu dyrektywy CSR w państwach członkowskich UE, przedsiębiorcy będą mieć obowiązek dochowania należytej staranności w zakresie ochrony praw człowieka i ochrony środowiska. Obowiązek dochowania należytej staranności oznacza, że duzi przedsiębiorcy będą musieli wprowadzić:
- pewne regulacje wewnętrzne (tj. polityki, procedury, środki zapobiegawcze i nowe kanały zgłaszania naruszeń);
- postanowienia i zabezpieczenia w umowach ze swoimi partnerami biznesowymi, które ograniczają negatywny wpływ ich działalności na prawa człowieka i środowisko.
Unia Europejska chciałaby, żeby duzi przedsiębiorcy i ich stali partnerzy biznesowi nie byli związani z:
- wykorzystywaniem pracy przymusowej lub pracy dzieci;
- wyzyskiwaniem pracowników;
- nienależytą ochroną zdrowia i bezpieczeństwa pracy;
- degradacją środowiska, wymieraniem gatunków roślin i zwierząt;
- emisją gazów cieplarnianych.
Obowiązki dużych przedsiębiorców będą dotyczyć ich własnej działalności, działalności podmiotów od nich zależnych, a także przedsiębiorców w tzw. „globalnym łańcuchu wartości”. Obowiązki dotyczące własnej działalności oraz działalności podmiotów zależnych obejmują cały cykl życia produktu lub usługi. Oznacza to, że duzi przedsiębiorcy będą musieli prowadzić swój biznes w sposób etyczny począwszy od jego opracowania (zaprojektowania), przez użytkowanie a skończywszy na jego usuwaniu (m. in. unieszkodliwianiu odpadów). Będą musieli również nawiązywać i utrzymywać stałe relacje biznesowe tylko z przedsiębiorcami, którzy kierują się podobnymi wartościami.
Czym jest globalny łańcuch wartości?
Przedsiębiorcy prowadzą współcześnie działalność gospodarczą w bardzo złożonym otoczeniu biznesowym. Dotyczy to w szczególności dużych przedsiębiorców. Nawiązują oni i prowadzą współpracę gospodarczą z wieloma przedsiębiorcami z całego świata.
Przedsiębiorcy na europejskim rynku będą musieli wkrótce zwracać większą uwagę na to, czy ich stali partnerzy biznesowi szanują prawa człowieka oraz czy nie degradują środowiska naturalnego. Dotyczy to zarówno przedsiębiorców działających na wyższym szczeblu łańcucha dostaw (np. zajmujących się wydobyciem, transportem lub przechowywaniem surowców lub półproduktów), jak i tych, którzy działają na niższym szczeblu obrotu (np. zajmujących się dystrybucją, transportem lub magazynowaniem produktu finalnego albo jego demontażem, składowaniem, recyklingiem lub utylizacją). Według dyrektywy stała relacja biznesowa będzie oznaczać relację trwającą co najmniej 12 miesięcy.
Dyrektywa CSR uzupełni dotychczasowe, fragmentaryczne regulacje unijne (np. dyrektywę w sprawie informacji niefinansowych, która nałożyła na przedsiębiorców zatrudniających co najmniej 500 pracowników pewne dodatkowe obowiązki sprawozdawcze).
Nowe obowiązki – czego się spodziewać?
Gdy Parlament Europejski i Rada UE przyjmą dyrektywę, a państwa członkowskie UE wdrożą ją do krajowych przepisów, duże przedsiębiorstwa będą musiały spełnić nowe obowiązki. Będą do nich należeć:
- opracowanie i wdrożenie polityki należytej staranności;
- wprowadzenie środków umożliwiających identyfikację rzeczywistych lub potencjalnych ryzyk dla praw człowieka i ochrony środowiska;
- wprowadzenie środków zapobiegających powstaniu potencjalnych negatywnych skutków;
- wprowadzenie środków przeciwdziałających rzeczywistym negatywnym skutkom;
- wprowadzenie procedury rozpatrywania skarg;
- monitorowanie skuteczności wprowadzonych środków. Wyniki takiego wewnętrznego monitoringu mają służyć aktualizacji polityki należytej staranności;
- przyjęcie planu, który będzie służył zapewnieniu, że model biznesowy przedsiębiorstwa pokrywa się z unijnym celem redukcji globalnego ocieplenia do 1,5 st. C.
Zwracamy uwagę, że część środków zapobiegających potencjalnym negatywnym skutkom oraz przeciwdziałających rzeczywistym negatywnym skutkom będzie bardzo mocno ingerować w treść umów. Przykładowo, duzi przedsiębiorcy będą musieli wprowadzić do umów zabezpieczenia umowne, że ich stali partnerzy prowadzą biznes w sposób etyczny. Chodzi o zobowiązanie się do przestrzegania kodeksu dobrych praktyk, który będzie częścią polityki należytej staranności dużego przedsiębiorcy. Jeżeli takie zobowiązanie zagrozi rentowności małego lub średniego przedsiębiorstwa, to duży przedsiębiorca będzie musiał udzielić wsparcia MŚP.
W najbardziej skrajnej sytuacji, a więc gdy nie da się żadnymi innymi środkami przeciwdziałać lub zredukować negatywnym skutkom, duży przedsiębiorca będzie musiał zawiesić umowę ze swoim stałym partnerem i podjąć działania w celu wyeliminowania lub zredukowania negatywnego wpływu. Jeżeli negatywne skutki działalności będą poważne, duży przedsiębiorca będzie musiał zakończyć współpracę z danym przedsiębiorcą. Poważne negatywne skutki oznaczają skutki, które obejmują dużą liczbę osób, duży obszar środowiska, są nieodwracalne lub szczególnie trudne do naprawienia.
Co może grozić za nieprzestrzeganie przyszłych obowiązków?
Państwa członkowskie będą musiały utworzyć lub wyznaczyć dedykowany organ. Będzie on zajmował się nadzorowaniem przestrzegania nowych obowiązków oraz prowadzeniem postępowań związanych z podejrzeniem ich naruszenia. Taki organ nadzorczy będzie uprawniony do:
- żądania informacji i dowodów od podejrzanego przedsiębiorcy;
- przeprowadzania inspekcji u tego przedsiębiorcy;
- nakładania administracyjnych kar pieniężnych w razie stwierdzenia naruszenia.
Podsumowując, nieprzestrzeganie przyszłych obowiązków będzie się w praktyce związało z postępowaniem bardzo podobnym do postępowania antymonopolowego przed Prezesem UOKiK. W razie stwierdzenia naruszenia, organ nadzorczy będzie mógł nałożyć na przedsiębiorcę karę pieniężną, której wysokość będzie liczona proporcjonalnie od przychodów tego przedsiębiorcy.
Kiedy nowe przepisy?
Uspokajamy, że nieprędko. Zakładając, że Parlament Europejski i Rada przyjmą dyrektywę do końca 2022 r.:
- przedsiębiorcy spoza branż o dużym wpływie na zrównoważony rozwój będą musieli wdrożyć nowe przepisy do końca 2024 r.;
- przedsiębiorcy osiągający co najmniej 50% przychodów w branżach o dużym wpływie na zrównoważony rozwój – do końca 2026 r.
Podsumowanie
Chociaż dyrektywa CSR realnie wpłynie na prowadzenie działalności gospodarczej dopiero po 2024 r., warto już dziś zainteresować się jej projektem. Jej przepisy bardzo mocno wpłyną na ład korporacyjny przedsiębiorstw oraz na swobodę umów. Z uwagą śledzimy prace Parlamentu Europejskiego i Rady UE i będziemy Państwa informować o ich przebiegu oraz wynikach.
Dowiedz się więcej:
- Podcast „M&A^2, czyli Mirek i Asia o mergerach i antymonopolu”
- Nowe obowiązki raportowania wynikające z Rozporządzenia EUDR
- Zmiany w regulaminach skierowanych do konsumentów – Nextbike z karą ponad 791 tys. zł
- MrBeast – Przegrana batalia prawna przez youtubera
- Zatory płatnicze – wracają twarde interwencje Prezesa UOKiK